Stadswandeling Gent-Zuid, 4 juni 2016

Het oude Gentse Zuidstation

In het begin van de jaren 1980 startte VVIA met de organisatie van stadswandelingen om stedelingen en andere belangstellenden te confronteren met het groot en klein industrieel en technisch erfgoed dat overal in Vlaanderen voor het oprapen ligt - of moeten we zeggen "toen lag".
We hernemen nu die stadswandelingen - omdat ze zo concreet het erfgoed tonen en laten aanvoelen.

Eén van de traditionele rondleidingen was de buurt waar de eerste spoorlijn Gent binnenkwam en het prestigieuze Zuidstation verrees - en hoe die nieuwe verkeersinfrastructuur de hele omgeving deed veranderen. De vroegere drassige gronden van de Muinkmeersen raakten bebouwd, de arbeiderswijk tussen het centrum van de stad en het station werd vanaf 1880 gesaneerd waarbij architect De Vigne en ingenieur Zollikofer als waterdrager optraden voor de 'Compagnie Immobilière de Belgique' en in totaal 45.000 m² onteigend werden. De omgeving van het Zuiodstation werd een prestigieuze uitgangsbuurt, met cinema's, restaurants, een overdekte winkelgalerij (het Glazen Straatje - nu met een andere bezetting van de 'vitrines'), de hergebruikte metalen driescharnierspanten van de Salle Valentino, het oude wintercircus,...
We liepen langsheen de Scheldeoever en zagen hoe het gebied tussen Schelde en Sint-Pietersnieuwstraat van een religieuze omgeving (het vroegere Sint-Pietersdorp) veranderde in een fabrieks- en arbeiderswijk, die op haar beurt een universitaire en studentenwijk werd. De sporen van vroegere fabrieken waren nog terug te vinden in het rectoraat van de Gentse universiteit (een deel van de vroegere textielfabriek Feyerick, zelf ooit gebouwd op de gronden van het tijdens het Franse Regime onteigende Engels Klooster), en in delen van  het Technicum. We kregen uitleg over de belangrijke rol van ingenieur Gustave Magnel bij de ontwikkeling van de betontechniek en de wijze waarop hij ervoor zorgde dat de boekentoren (ontworpen door Henry Van de Velde) bouwtechnisch tot stand kwam.
De Sint-Pietersabdij werd een kazerne, het Sint-Pietersplein werd aangelegd als excercitieplein, en nadien werd hoger tussen 1890 en 1905 de nieuwe Leopoldskazerne gebouwd. En in een buurt waar veel soldaten verblijven moesten er voldoende gelegenheden 'van plezier' zijn. Nu zijn die verschoven naar de andere kant van Gent-Zuid, maar we kwamen toch langsheen de sporen van de cafés en 'huizen van vertier' (zoals 'De Hemel', één van de oudste betonconstructies in Vlaanderen, gebouwd in 1906).
Ook een aantal beluiken en de rond een ovalen binnenplein gegroepeerde sociale woningen van de Zebrastraat (in 1906 ontworpen door archit. Van Rysselberghe) werden bezocht. Er was uitleg over het enorme beluikencomplex 'Batavia' dat weggesaneerd werd voor de bouw van de universitaire gebouwen aan de Rozier/Jozef Plateaustraat. De beluiken werden niet door textielfabrikanten gebouwd maar door individuele speculanten - en dat het rendeerde blijkt uit een berekening uit 1845: de eigenaars van 'Batavia' haalden uit de povere arbeidershuisjes een rendement van 17 à 18%.
Door de slechte hygiënische toestanden in de beluiken (te weinig toiletten, een beerput vlak naast de waterpomp,...) verspreidde zich de ene epidemie na de andere over de stad. Vandaar dat in 1880-1882 op het hoogste punt van de stad, aan de Kattenberg, twee grote bakstenen watertorens opgetrokken werden - elk met een capaciteit van 10.000 kubieke meter.
De wandeling eindigde in de Vooruit - ooit het symbool van het Gentse socialisme dat op een coöperatieve beweging gebaseerd was. Vlak daartegenover lag de oude drukkerij en de redactielokalen van het dagblad 'Vooruit' (waar Louis-Paul Boon zijn bureeltje had en er o.m. zijn 'Boontjes' schreef) en daarnaast de pui van de socialistische boekhandel 'De Vlam'. De iconische café die daar naast lag, het 'Keetje' met café-baas Eddy en zijn jukebox werden vereeuwigd in het lied 'De fanfare van van honger en dorst' van Jan De Wilde... maar is intussen gesloopt.
Dus sloten we de wandeling maar af met nog een drankje in de café van Vooruit.

De deelnemers waren bijzonder geboeid en entoesiast over hetgeen ze zagen en de uitleg.
Deze geleide wandeling is zeker voor herhaling vatbaar.