Op 17 en 18 maart staat ook Vlaanderen onder stoom

donderdag, 8 maart 2018
VVIA
stoommachine Turnhoutstoommachine Zerkegemstoommachine Brugge

Het Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed (European Year of the Cultural Heritage, EYCH2018) is thans in alle landen van start gegaan, en overal zetten vrijwilligers, verenigingen en overheden zich in voor behoud en ontsluiting van alle vormen van erfgoed. Ook voor industrieel erfgoed en ook in Vlaanderen.

Binnen deze Europese beweging heeft EFAITH, de Europese Federatie van Verenigingen voor Industrieel en Technisch Erfgoed het voortouw genomen inzake de acties rond industrieel en technisch erfgoed. De organisatie werd daarom ook geselecteerd om deel uit te maken van het z.g. ‘stakeholders committee’ dat de diensten van de Europese Commissie voor het EYCH2018 adviseert en begeleidt.
Daarbij ligt de nadruk op het stimuleren van initiatieven van vrijwilligers en verenigingen - burgerinitiatieven die dit erfgoed op het voorplan moeten zetten.

Naast een reeks grensoverschrijdende en internationale initiatieven, wordt vooral ingezet op zes themamaanden, waarbij in tal van landen telkens één onderwerp in de aandacht geplaatst wordt.
De eerste themamaand is maart.
gewijd aan het erfgoed van energie en aandrijven, waarbij o.m. molens, stoommachines, elektriciteit in de aandacht staan.
In totaal zijn er evenementen in acht Europese landen aangekondigd, maar valt vooral het grote aantal initiatieven in Vlaanderen op.
In Lille en Westerlo worden speciale activiteiten georganiseerd in en rond de molens - met in Lille de vrij unieke olieslag-rosmolen.    

Zaterdag 17 en zondag 18 maart staat trouwens hoofdzakelijk in het teken van de stoom - een stoom-weekend met evenementen in Groot-Brittannië, Nederland, Portugal, Frankrijk, Italië en Portugal.
Maar vooral Vlaanderen spant tijdens dat weekend Europees de kroon, met 10 sites waar de stoom centraal staat.
Inderdaad, in Vlaanderen - en dat is té weinig geweten - is nog een groot aantal stoommachines bedwaard. Vorige zondag stond de grote machine van Izegem reeds voor het publiek open, als een ‘aperitiefje’.

Op aansporen van en coördinatie door de Vlaamse Vereniging voor Industriële Archeologie vzw (die dit jaar ook haar 40e verjaardag viert) worden door vrijwilligers een selectie stoommachines voor het publiek opengesteld. Sommige daarvan zijn wettelijk beschermd, andere (nog) niet.
Maar, Vlaanderen heeft op tal van plekken nog stoommachines staan, sommige in vervallen toestand en blootgesteld aan vandalisme.
Dit stoom-weekend wil daarom ook de aandacht van overheden en publiek vragen voor dit onvermoede erfgoed, pleiten voor behoud, bescherming en restauratie.


 


Tijdens het stoom-weekend zijn te bezoeken:

Op zaterdag 17 en zondag 18 maart :

  • In de haven van Antwerpen is de oude Antwerpse graanzuiger nr. 19 (die ooit naar Rotterdam verkastte) op bezoek. De Stichting Rotterdamse Graanelevator  beheert sinds 1987 Europa's (en waarschijnlijk wereldwijd) laatste bedrijfsklare graanzuiger en ontvangt het publiek op beide dagen.
  • In Dendermonde (Baasrode), leggen vrijwilligers van de Stoomtrein Dendermonde-Puurs uit hoe ze stoomtreinen en wagons restaureren, zijn er rondleidingen in hun restauratie-atelier en aan hun verzamelingen
  • In Hasselt wordt de stoommachine van het Jenevermuseum in de kijker geplaatst, en in Turnhout in het Speelkaartenmuseum de grote cross-compound-machine met zijn twee cylinders.     
  • Op beide dagen, telkens om 15u, is er in Sint-Truiden (Wilderen) een speciale rondleiding doorheen de brouwerij-stokerij met bezoek aan en uitleg over de ter plaatse bewaarde stoommachine en stoomketel.
  • Op zaterdag- en zondagnamiddag stellen vrijwilligers de Phoenix-stoommachine van de voormalige vlasroterij Sabbe in Kuurne open voor het publiek. Deze site werd onlangs door het gemeentebestuur in samenwerking met de intercommunale Leiedal aangekocht. Van de Gentse stoommachine-fabrikant Phoenix zijn er nog twee machines in de wereld bekend, deze in Kuurne en één in Nederland.

        
Op zondag :

  • In het Stoomcentrum Maldegem, dat de de grootste collectie stoomlocomotieven in Vlaanderen herbergt, kunnen bezoekers kennis maken met alle facetten van het stoomtijdperk (stoomlocomotieven, een stationaire machine uit een fabriek, een stoom-brandweerspuit, een locomobiel...).
  • Brugge bleef een grote tandem-compound stoommachine van de voormalige graanmaalderij 'De Wulf' (Brucoma), sedert enkele jaren omgevormd tot sociale huisvesting met behoud van het stoommachinelokaal en de machine. De machine is uitzonderlijk toegankelijk op zondagnamiddag.
  • In Jabbeke (Zerkegem) draait de stoommachine van de Hellegathoeve, op zondagnamiddag op perslucht. De stoommachine werd door een privé-persoon, stoomliefhebber, bij de sloping van een bedrijf gered, naar de Hellegathoeve verhuisd, en hier gerestaureerd.

En last but not least...

Op zaterdagvoormiddag 17 maart is er uitzonderlijk ontvangst voorzien bij de firma Vyncke clean energy in Harelbeke - wereldwijde specialist in de constructie van moderne biomassa-centrales, maar met eveneens in het bezit van een grote collectie historische stoommachines en stoomketels. Er is uitleg over de geschiedenis van de meer dan 100-jarige geschiedenis van het bedrijf en een exclusieve rondleiding. Speciaal zal ook een oude stoomlokomobiel (een “duvel”) opgestookt worden en op stoom draaien.
Pas op - voor dit bezoek dienen belangstellenden zich vooraf aan te melden via west-vlaanderen@vvia.be

Tenslotte vermelden we dat er in Wallonië op één plaats aandacht besteed wordt aan het stoom-erfgoed, nl in Verviers

Achtergronden, beschrijving van de machines (in het Nederlands en het Engels), de data en uren van toegankelijkheid, en de juiste locatie staat op de website van EFAITH, de Europese Federatie van Verenigingen voor Industrieel en Technisch Erfgoed

Vermelden we tenslotte de lijst van volgende Europese thema-maanden rond industrieel erfgoed:
- april: mijnen en metaal (omdat op 18 april 1951 het EGKS-verdrag ondertekend werd, de eerste Europese instelling, Europese Gemeenschap van Kolen en Staal)
- mei : fabrieksschoorstenen
- juni : de industriële stad (met alle voorzieningen zoals waterleidingen en riolen, arbeidershuisvesting, enz)
- juli en augustus: reizen en transport, te land, op het water en in de lucht
- oktober: herbestemming van historische fabrieken

Meer informatie kan ook bekomen worden bij onze
Vlaamse Vereniging voor Industriële Archeologie vzw